La granda malsatego inter 1845 kaj 1850 en Irlando estis kalumnio de malespero, malĝojo kaj morto. El la popolo de 8 miliono, ĉirkaŭ unu miliono mortis kaj unu miliono elmigris al Britio kaj Usono. Ĝi profunde ŝanĝis la landon rilate al lingvo, kulturo kaj socio. Eĉ hodiaŭ, iuj parolas amare kaj kolere pri la temo. … Legi plu Nigra 47 – Filmo pri la plej senespera epoko en la historio de Irlando →
Kategorio: HISTORIO
Praktike mi jam skribis libran longecon pri mia perspektivo de la movado. 100 artikolojn mi publikigis ĝis nun en SĈNK. …
Ĉi tio estas traduko de slovaka artikolo origine publikigita en la reta ĵurnalo Feminist FYI. En la artikolo Veronika analizas la ideojn ĉirkaŭ seksume transdoneblaj malsanoj de historia vidpunkto, fokusiĝante pri tio kiel oni traktas (mal)sanon laŭ genra kaj etna … Legi plu →
Ekzistas centoj, eĉ miloj da konstruitaj lingvoj en la mondo, laŭ ĉiuj penseblaj stiloj. Kelkaj estis kreitaj por amuzo kaj kelkaj estis kreitaj pro grandiozaj esperoj por ŝanĝi la mondon. Tamen 99% malaperis senatinginte eĉ unu lernanton krom la aŭtoro (kaj ofte eĉ ne ili). El tiu ĝangalo de konkurencantaj lingvoj, Esperanto elstaras super ĉiuj … Legi plu Kial Esperanto estas la plej sukcesa konstruita lingvo? →
Nova Vikinga Citadelo malkovrita Arkeologoj ĵus pruvis ke la cirkla supro en danlanda kampo estas supro de fortreso konstruita de la vikinga tribestro Harald Bludenta Tuj post lia aliro en Britujo, Vilhelmo la Konkerinto konstruis kastelon el ligno. La Normandanoj regis la anglan teritorion per strategia reto da 500 kastelaj teramasoj. En la 10-a … Daŭrigi legadon “Nova Vikinga Citadelo malkovrita”
Ĉu vi scias, kiel oni diras “mi ne scias” en unu el la aŭstraliaj aborigenaj lingvoj? La respondo estas: kangaroo, t.e. la vorto uzata por nomi la kanguruon. Tio estas, ĉar kiam la britaj navigistoj atingis Aŭstralion, ili demandis kiel oni nomas tiun strangan beston kaj la aborigenoj (kiuj certe ne konis la lingvon de … Daŭrigi legadon “SCIENCA NEVERA VERO numero 5 : SCIENCA LINGVO MANKAS JE FANTAZIO”
Ĉu vi scias ke naciismo estas nova fenomeno? Oni ĝenerale pensas ke ĝi havas longan historion daŭrante centoj aŭ eĉ miloj da jaroj. Ofte oni ligas modernajn homojn kaj praulojn, kaj naciistoj kutime kredas ke ili agas same kiel la historiaj herooj. Historiajn militojn kaj heroojn oni priskribas per naciaj nomoj kiujn ili mem ne … Legi plu La invento de naciismo →
Mi ne bezonas Esperanton kaj Esperanto ne bezonas min. Malgraŭ la parolado pri ŝrumpo de asociomembraroj, Esperanto ne bezonas pli da homoj por esti, kia ĝi estas: fakta efektivo, kun neforigeblaj ekzistopruvoj. La lingvo jam akiris por si piedestalon, kaj staras firme kiel monumento preta postvivi jarcentojn. Eĉ se nenio plu estus kreita en ĝi, […]
La amplekso de la homaj kulturoj estas tiom vasta, ke malfacilas krei liston de plej gravaj sciindaĵoj. Kiel kvalifiki? Kiel krei gravecorangon? Plej probable neniam ekzistos absoluta gravecorango, samkiel ne ekzistas absoluta graveco. Rilate individuojn, la listo ĉiam dependos de la personeco, kies individuecoj siavice dependas de multaj apartaj dumvivaj cirkonstancoj. Ankaŭ malfacilas trovi […]
Kiam en la 1960-aj jaroj la brazilaj konservativuloj (ĉiam deproksime sekvataj de la militistoj) ne ŝatis la elektiĝon de laborista maldekstrisma prezidento, ili premis kaj devigis parlamentismon al la brazila politikosistemo, por malfortigi tiel la prezidentan institucion. Nun, la historio ripetiĝas. Denove okazas sturmo far la konservativuloj, sekvata de deziro efektivigi parlamentismon en 2018. La […]
Tiu ĉi poemo parolas pri punkto en la historio. Najlo en la muro, ŝnuro tra du truoj ĉe la supra parto de ŝtonplato kun fosilio. La pruvoj pendas kiel pentraĵoj en la vizitoĉambro. Homo fosiliiĝis dum spektado de televido. Sur la televidilekrano, homo skizas pentraĵon sur tolo. Sur la tolo, homo rigardas tra fenestro. La […]
Interese scii, ke ĝuste la centrisma regado de la inkaa kaj azteka imperioj faciligis la hispanan konkeron kompare kun la portugala konkero en la homamasoj malcentrisme troviĝantaj ekde la atlantika marbordo. La konkerantoj “amikiĝis” kun la imperiestroj por faligi la imperion per faligo de siaj estroj; taktiko kiun oni nomas “translatio imperii“. Laŭŝajne, ilia imperia […]
Kiam en 1500, la piedoj de maniokoblankaj poloj, sub la gvido de la marŝalo Marko Zamenhof Polo, tuŝis unuafoje nian plaĝon, ili donacis al ni Fundamenton kiu devus daŭri jarmilon. Ni reciprokis per ĉapelo el araoplumoj, kiu daŭrus eble unu semajnon. Kiam ili diris “saluton, bonaj indianetoj”, ni diris “mas o que é que esse […]
Scienco estas sendependa je politiko, religio, socio kaj sekso. Tamen malmultaj virinoj estas konataj per siaj valoraj kontribuoj al la ĝenerala kompreno de la naturo. Kiam oni demandas al ni pri sciencistinoj, nur la plej famaj nomoj alvenas fulme al la menso, ekzemple la kemiisto Marie Curie (1867-1934), la unua virino kiu gajnis la Nobel-premion … Daŭrigi legadon “La internacia tago por la virinoj: konatiĝu kun kvin talentaj sciencistinoj!”
Miliĉefo, influanta potenculo, bonega preleganto, oni konas la talentojn de Winston Churchill, sed lia pasio por sciencoj oni malpli bone konas. Dume, li havis antaŭvidan komprenon pri scienco, tion rivelas lia ĵus elterigita eseo pri eksterteruloj. “Estis granda surprizo, la pasintan jaron, kiam, dum vi vizitis la National Churcill Museum de Fulton, ĝia direktoro, Timothy Rilay, … Daŭrigi legadon “Eseo pri ekstertera vivo, de Churchill, estas ĵus malkovrita”
2016 estis la 950a datreveno de la fama batalo apud Hastings per kiu Vilehmo la peknaskito konkeris anglujon. Oni multe skribis pri Vilhelmo la peknaskito pli fama kiel “Vilehlmo la Konkerinto”, grava historia ulo. inter la multaj biografioj, la leganto ne fidu al la plej imagemaj, kiuj plibeligas lian vivon aŭ la plej urĝemaj, kiuj … Daŭrigi legadon “5 malveraj asertoj pri Vilhelmo la Konkerinto”
Ĉu vi iam rigardas historian dokumentaron aŭ eble filmo pri la Dua Mondmilito kaj miris kiel faŝismo iam kaptis la registaron? Kiel ili gajnis la subtenon de la popolo? Kiel ili konvinkis la homojn sekvi ilin? Kiel ili restruktis la nacion laŭ ilia volo? Kiel iu povus subteni tia malamo? Kial neniu haltigis ilin, kial … Legi plu Kiel Faŝismo Alvenas →
Estas mistera evento okazinta antaŭ 1000 jaroj, malkovrita de la sciencoj fizikaj kaj komprenita de la sciencoj homaj. En 2013 japana teamo malkovris ke la certaj kreskoringoj de japanaj cedroj enhavas pli da 14a-karbono (14ko) ol la aliaj. Tiuj kreskoringoj korespondas al la jaroj 993-994 de nia erao. 14ko estas radioaktiva karbono produktata de la … Daŭrigi legadon “La mistero de l’karbono 14a de la jaro 994 estas solvita!”
Iele-trapele en la homa pelmelo. Kio gravas? Ĉu la promeno aŭ la plandumospuro lasita al esplorontoj? Ne dependos, ĉu lasita sur la luno aŭ sur vulkana roko. Ĉu la herooj posedos patosajn skribojn sur tomboŝtonoj kaj procesioj ĉiujare honoros ilian forpason? Herooj ne ekzistos kiam finiĝos temprezisto. Sub teraltaĵoj, morgaŭ hazardaj grundakcidentoj, ripozos agrablaj memoroj […]